Sinir gazı, vücuda girdiğinde sinir sisteminde bozukluklara neden olan kimyasal bir maddedir. Sinir gazı, genellikle kimyasal silah olarak kullanılır ve solunum, enjeksiyon veya deriden emilim yoluyla insanlara zarar verebilir. Sinir gazının etkileri, alınan doza, maruz kalma süresine ve kişinin bünyesine göre değişir. Sinir gazına maruz kalan kişilerde görülen belirtiler arasında baş ağrısı, bulantı, kusma, göz bebeklerinde küçülme, görme bozukluğu, nefes darlığı, kas seğirmeleri, kramp, koma ve ölüm sayılabilir. Sinir gazının tedavisi için hızlı müdahale gereklidir. Sinir gazının etkisini azaltmak veya durdurmak için atropin, pralidoksim ve diazepam gibi ilaçlar kullanılabilir.
Sinir gazı, çeşitli tiplerde olabilir. En bilinen sinir gazları şunlardır:
• Tabun (GA): 1936 yılında Almanya'da insektisit olarak geliştirilen ilk sinir gazıdır. Renksiz ve kokusuz bir sıvıdır. Deriye temas ettiğinde veya solunduğunda çok zehirlidir. Sinir sistemindeki asetilkolinesteraz enzimini bloke ederek asetilkolin adlı nörotransmitterin birikmesine ve sinir iletiminin bozulmasına yol açar.
• Sarin (GB): 1938 yılında Almanya'da Tabun'un daha güçlü bir versiyonu olarak geliştirilen bir sinir gazıdır. Renksiz ve kokusuz bir sıvıdır. Havadaki nemle reaksiyona girerek buharlaşabilir. Deriye temas ettiğinde veya solunduğunda çok zehirlidir. Tabun gibi asetilkolinesteraz enzimini bloke eder ve kolinerjik sendrom adı verilen bir duruma neden olur. Sarin gazı, Japonya'da 1994 ve 1995 yıllarında gerçekleştirilen terör saldırılarında kullanılmıştır.
• Soman (GD): 1944 yılında Almanya'da Sarin'in daha güçlü bir versiyonu olarak geliştirilen bir sinir gazıdır. Renksiz ve kokusuz bir sıvıdır. Havadaki nemle reaksiyona girerek buharlaşabilir. Deriye temas ettiğinde veya solunduğunda çok zehirlidir. Tabun ve Sarin gibi asetilkolinesteraz enzimini bloke eder ancak daha hızlı ve kalıcı bir şekilde yapar.
• Siklosarin (GF): 1949 yılında Almanya'da Soman'ın daha güçlü bir versiyonu olarak geliştirilen bir sinir gazıdır. Renksiz ve kokusuz bir sıvıdır. Havadaki nemle reaksiyona girerek buharlaşabilir. Deriye temas ettiğinde veya solunduğunda çok zehirlidir. Diğer G-grubu sinir gazları gibi asetilkolinesteraz enzimini bloke eder ancak daha uzun süreli bir etkiye sahiptir.
Sinir gazları, Birinci Nesil Sinir Gazları veya G-grubu sinir gazları olarak da adlandırılır. Bunların dışında İkinci Nesil Sinir Gazları veya V-grubu sinir gazları da vardır. Bunlar arasında VX, VR, VE, VG ve VM gibi maddeler bulunur. Bu maddeler de G-grubu sinir gazları gibi asetilkolinesteraz enzimini bloke eder ancak daha kalıcı ve zor tedavi edilirler. VX gazı, Malezya'da 2017 yılında gerçekleştirilen suikastte kullanılmıştır.
Sinir gazları, insanlık tarihinde birçok kez savaşlarda, terör saldırılarında veya suikastlerde kullanılmıştır. Sinir gazlarının kullanılması, uluslararası hukuka göre yasaklanmıştır. Sinir gazları, kimyasal silahların en tehlikeli ve ölümcül türlerinden biridir. Sinir gazlarına karşı korunmak için kimyasal koruyucu kıyafetler, maskeler ve antidotlar kullanılabilir. Sinir gazlarına maruz kalan kişilerin acil tıbbi yardıma ihtiyacı vardır. Sinir gazları, insan sağlığı ve çevre için büyük bir tehdit oluşturmaktadır.